۱ – هر کس از بدى‏اش ناراحت و از خوبى‏اش خوشحال شود، این نشانه مسلمانمؤمن است و نشانه منافق این است که بدى‏اش ناراحتش نمى‏کند و خوبى‏اش او راخوشحال نمى‏سازد.

۲- مؤمن شوخ و شنگ است، و منافق اخمو و عصبانى.

۳- مؤمن به میل و رغبت خانواده خود غذا مى‏خورد ولى منافق میل و رغبت خود را بهخانواده‏اش تحمیل مى‏کند.

۴- نیّت مؤمن بهتر از عمل او و نیت منافق بدتر از عمل اوست.

۵- على پیشواى مؤمنان و ثروت پیشواى منافقان است.

۶- مؤمن کم خوراک است و منافق پرخور.

۷- مؤمن ابتدا به سلام مى‏کند و منافق منتظر سلام دیگران است.

۸- گریه مؤمن از (درون) دل اوست و گریه منافق از (ظاهر و) سرش.

۹- مؤمن نرمخوست و براى برادرش جا (ى نشستن) باز مى‏کند و منافق درشتخوستو جا را بر برادرش تنگ مى‏کند.

۱۰- هر بنده‏اى بر همان چیزى که در درون داشته و با آن از دنیا رفته، برانگیختهمى‏شود، مؤمن بر ایمانش و منافق بر نفاقش.

۱۱- همّت مؤمن در نماز و روزه و عبادت است و همّت منافق در خوردن و نوشیدن؛مانند حیوانات.

۱۲- مَثَل مؤمن مانند ساقه کاشته است که بادها آن را به این سو و آن سو خم مى‏کند همچنین مؤمن را دردها و بیماریها خم مى‏کند و مثل منافق مانند عصاى آهنى است کهچیزى به او نمى‏رسد تا اینکه مرگ او فرا رسد و او را سخت مى‏شکند.

۱۳- زبان مؤمن در پس دل اوست، هرگاه بخواهد سخن بگوید درباره آن مى‏اندیشد وسپس آن را مى‏گوید اما زبان منافق جلوى دل اوست هرگاه قصد سخن کند آن را به زبانمى‏آورد و درباره آن نمى‏اندیشد.

۱۴- مؤمن هنگام بى‏نیازى شکر مى‏گزارد و منافق هرگاه بى‏نیاز شود طغیان مى‏کند.

۱۵- مؤمن هرگاه سخن گوید یاد (خدا) مى‏کند و منافق هرگاه سخن گویدبیهوده گویى مى‏کند.

۱۶- در عمل مؤمن یقین دیده مى‏شود و در عمل منافق شک.

۱۷- سپاسگزارى مؤمن در کردارش آشکار مى‏شود، [امّا ]سپاسگزارى منافق از زبانشفراتر نمى‏رود.

۱۸- بر زبان مؤمن نورى (الهى) است و درخشان و برزبان منافق شیطانى است کهسخن مى‏گوید.

۱۹- ثروت فراوان، دشمن مؤمنان و پیشواى منافقان است.

۲۰- مؤمن بازگشت کننده به خدا، آمرزش خواه و توبه کننده است و منافق نیرنگباز،زیانبار و شکّاک.

۲۱- مؤمن، با حیا، بى‏نیاز، باوقار و پرهیزگار است و منافق، بى‏شرم، کودن، چاپلوس و بدبخت.

۲۲- پرهیزکارى مؤمن در رفتارش آشکار مى‏شود و پرهیزکارى منافق جز در زبانشظاهر نمى‏شود.

۲۳- نگاه مؤمن عبرت‏آمیز و نگاه منافق سرگرمى است.

۲۴- سکوت مؤمن تفکر و سکوت منافق غفلت است.

۲۵- مؤمن در گرفتارى صبور است، و منافق در گرفتارى بى‏تاب.

۲۶- دانش منافق در زبان او و دانش مؤمن در کردار اوست.

۲۷- هرگاه مؤمن بیمار شود سپس خداوند شفایش دهد، آن بیمارى کفّاره گناهانگذشته و پندى براى آینده اوست و منافق هرگاه مریض شود سپس سلامت یابد، مانندشترى است که صاحبش او را بسته است و سپس رهایش کرده‏اند او نمى‏داند براى چه اورا بسته‏اند و براى چه رهایش کرده‏اند.

۲۸- اگر با این شمشیرم بر بینى مؤمن بزنم که مرا دشمن بدارد با من دشمنى نمى‏کند واگر همه دنیا را به منافق بدهم تا مرا دوست بدارد هیچگاه دوستم نخواهد داشت.

۲۹- مؤمن زود خشنود و دیر ناراحت مى‏شود و منافق زود ناراحت و دیرخشنود مى‏گردد.

۳۰- مؤمن از اندک خدا خشنود مى‏شود و بسیارش او را ناراحت نمى‏کند و منافق از اندکخدا ناخشنود مى‏شود و بسیارش هم او را خشنود نمى‏سازد.

۳۱- مؤمن نه بدى مى‏کند و نه معذرت مى‏خواهد و منافق هر روز بدى مى‏کند و معذرت میخواهد.

۳۲- منافق به آنچه مؤمنان بواسطه آن خوشبخت مى‏شوند، میلى ندارد، ولى خوشبختسفارش به تقوا را مى‏پذیرد هر چَند مخاطب موعظه، کس دیگرى باشد.

۳۳- مؤمن غبطه مى‏خورد و حسد نمى‏ورزد، و منافق حسد مى‏ورزد و غبطه نمى‏خورد.

۳۴- به راستى حکمتى که در قلب منافق جا مى‏گیرد، در سینه‏اش بى‏قرارى مى‏کند تا ازآن بیرون آید و مؤمن آن را بر گیرد و سخن منافقانه (لغو و بیهوده) در سینه مؤمنبى‏قرارى مى‏کند تا از آن بیرون برود و منافق آن را برگیرد.

۳۵- مؤمن کم حرف و پر کار است و منافق پر حرف و کم کار.

۳۶- خداوند اجابت دعاى مؤمن را به شوق (شنیدن) دعایش به تأخیر مى‏اندازد ومى‏گوید: «صدایى است که دوست دارم آن را بشنوم» و در اجابت دعاى منافق عجلهمى‏کند و مى‏گوید: صدایى است که از شنیدنش بدم مى‏آید.

۳۷- مؤمن خوبى مى‏کند و مى‏گرید، ولى منافق بدى مى‏کند و مى‏خندد.

۳۸- مؤمن را از سیمایش مى‏شناسیم و منافق را از نشانه‏ هایش.

۳۹- مؤمن در سرشتش دروغ و خیانت نیست و دو صفت است که در منافق جمع نگردد:سیرت نیکو و دین شناسى.

۴۰- موعظه را بپذیر و به آن عمل کن، زیرا موعظه نزد مؤمن از عسل ناب شیرین‏تر است وبراى منافق از بالا رفتن از پله بر پیر مرد کهنسال دشوارتر است.

منبع : کتابخانه احادیث شیعه